Κάνει την εμφάνισή της μια λογική για "πάρε-δώσε" στην Ε.Ε. σε σχέση με τις ενταξιακές πορείες Κύπρου και Τουρκίας. Διασφάλιση της ένταξης της Κύπρου, έστω και χωρίς λύση και αναβάθμιση της Τουρκίας ως υποψήφιας χώρας. Πόσο εφικτό μπορεί να είναι ένα τέτοιο σενάριο δεδομένου ότι η Άγκυρα τα αποσυνδέει; Θέλω πρώτα απ' όλα να πω ότι δεν έχει ακόμα εκτιμηθεί η επίδραση που θα έχει στην τουρκική πολιτική ο πρόσφατος σεισμός με τις ανυπολόγιστες ακόμη συνέπειες. Μια τέτοιας κλίμακας φυσική καταστροφή, με κολοσσιαίες επιπτώσεις στην οικονομία και στην καθημερινή ζωή ολόκληρων περιοχών, δεν αποκλείεται, ακόμη και σε επίπεδο τακτικής, να οδηγήσει βραχυπρόθεσμα σε επανεξέταση των προτεραιοτήτων της Άγκυρας. Βεβαίως είναι εξαιρετικά πρόωρο να προσπαθήσουμε να μαντέψουμε προς ποία κατεύθυνση θα είναι οι όποιες αλλαγές σημειωθούν. Άλλωστε τα στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας δεν μεταβάλλονται. Όμως ίσως διαφοροποιηθούν οι άμεσες ανάγκες της, ενώ και ο ψυχολογικός παράγων δεν πρέπει να υποτιμάται.

Ο συνδυασμός των ανωτέρω δεν αποκλείεται λοιπόν να επηρεάσει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο και τις σχέσεις Τουρκίας-Ε.Ε.

Σε σχέση με την ερώτησή σας, είναι γεγονός ότι αρκετές ευρωπαϊκές χώρες ενδιαφέρονται έντονα για την προώθηση των σχέσεων Τουρκίας – Ε.Ε. Όπως γνωρίζετε, ιδιαίτερο ζήλο προς αυτή την κατεύθυνση επέδειξε η Γερμανική Προεδρία, η οποία όμως υποχρεώθηκε τελικά σε μερική αναδίπλωση, αφήνοντας τη σκυτάλη στους Φιλανδούς. Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης γεγονός ότι ορισμένοι εταίροι μας κατά καιρούς έδειχναν μια περίεργη εμμονή στο να ανακαλύπτουν οψίμως το πολιτικό πρόβλημα της Κύπρου που δήθεν δημιουργεί ανυπέρβλητο εμπόδιο στην ένταξη της Ε.Ε.

Η χώρα μας, σε όλο αυτό το διάστημα έχει αντιτάξει μία αυστηρή προσήλωση σε αρχές, αλλά και σε αποφάσεις–κλειδιά της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι η ίδια η Ευρώπη που έχει καθορίσει τα κριτήρια που πρέπει να πληροί η Τουρκία για να γίνει υποψήφια χώρα. Και είναι η ίδια η Ευρώπη που έχει αποφασίσει ότι η Κύπρος θα ανήκει στο πρώτο κύμα διεύρυνσης. Την εξέλιξη δε αυτή ουδέποτε τη συνάρτησε από το πολιτικό της πρόβλημα. Αν ορισμένοι, για λόγους πιστεύω κυρίως εντυπώσεων και τακτικής, προτιμούν να "ξεχάσουν", εμείς είμαστε εδώ για να τους κάνουμε να θυμούνται.

Δεν υπάρχει λοιπόν λογική "πάρε-δώσε" όταν αυτό που υποτίθεται ότι "δίνουν" το έχει ήδη, ενώ αυτό που σου ζητούν να δώσεις, είναι κάτι που έχουν οι ίδιοι δεσμευτεί… να μην πάρουν.

Από την άλλη πλευρά, αυτή η Ελληνική Κυβέρνηση έχει αποδείξει νομίζω ότι μπορεί να βλέπει τα πράγματα ρεαλιστικά, χωρίς στερεότυπα και χωρίς εξαρτημένα αντανακλαστικά. Ότι μπορεί να αντιλαμβάνεται κινδύνους και πραγματικότητες και να ελίσσεται κατάλληλα, προχωρώντας με τόλμη σε τακτικές κινήσεις που θα διευκολύνουν τους στρατηγικούς της στόχους. Η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. αποτελεί ύψιστη προτεραιότητά της, μέγιστη στρατηγική επιλογή Αθήνας και Λευκωσίας. Είμαστε έτοιμοι λοιπόν, αν απαιτηθεί και όποτε κριθεί απαραίτητο, να τη διασφαλίσουμε περαιτέρω, εκμεταλλευόμενοι τις τυχόν άλλες προτεραιότητες των εταίρων μας και χωρίς βεβαίως να πλήττονται τα ουσιαστικά γενικότερα συμφέροντά μας. Θα πρόκειται φυσικά για κινήσεις που αφορούν την Ελλάδα και τους εταίρους της και μόνο, και όχι βεβαίως οποιονδήποτε τρίτο.

Η ελληνική πλευρά σε περίπτωση ξεπαγώματος του "βέτο" δεν θα χάσει ένα μοχλό πίεσης προς την Τουρκία; Στην ιδέα αυτή διατυπώθηκαν πρόσφατα αντιδράσεις στην Κύπρο.

Μα εγώ δεν μίλησα για ξεπάγωμα δήθεν ελληνικού βέτο. Άλλωστε δεν είναι σωστό να λέγεται ότι η Ελλάδα θέτει βέτο στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας. Αντίθετα, η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να επιδιώκει την ένταξη της γείτονος στην μεγάλη Ευρωπαϊκή-Δημοκρατική οικογένεια, αφού ιδιαίτερα θα ωφεληθεί από αυτήν. Είναι άλλες χώρες που κατά βάθος απεύχονται την ένταξή της.

Πέραν αυτού, όμως, κάθε χώρα για να ενταχθεί πρέπει να τηρεί ορισμένες προδιαγραφές. Και ειδικά για την Τουρκία, έχουν ορισθεί τα γνωστά κριτήρια της Κοπεγχάγης και ισχύουν οι αποφάσεις του Λουξεμβούργου και των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων. Η Ελλάδα απλώς τονίζει τα αυτονόητα, ότι οι όροι που ισχύουν για όλες τις ενδιαφερόμενες για ένταξη χώρες δεν επιτρέπεται να καταστρατηγηθούν. Όλες οι χώρες είναι ίσες και η Τουρκία δεν πρέπει να θεωρείται πιο ίση από τις άλλες. Ειδικά όταν οι δομές της, οι επιδόσεις της οικονομίας της και η κοινωνική της ανάπτυξη, προς το παρόν διαφοροποιούνται έντονα από τις αντίστοιχα ευρωπαϊκές. Αν λοιπόν οι αντιδράσεις στην Κύπρο εκκινούν από φόβους για δήθεν άρση του ελληνικού βέτο, προφανώς βασίζονται σε λάθος δεδομένα.

Πάντως, μια και αναφέρεστε σε μοχλούς πίεσης και γενικότερα σε οπλοστάσιο ελληνικής πλευράς, πρέπει να ξέρετε ότι "μοχλοί πίεσης" και "όπλα" συχνά έχουν κάποιο όριο, η υπέρβαση των οποίων μειώνει πλέον την αξία τους, ενώ αντίθετα νέες συγκυρίες αυξάνουν την αξία άλλων μέσων που διαθέτουμε. Αν λοιπόν η χρήση ενός όπλου αρχίζει να μην είναι τόσο ωφέλιμη, θεωρώ ότι επιβάλλεται η μελέτη χρήσης άλλων μέσων.

Θεωρείτε ότι έχει ξεπερασθεί το όπλο αυτό ως μέσο;

Πρώτα απ' όλα να πούμε πως η χρήση του βέτο πρέπει να γίνεται με φειδώ. Χώρες μικρές ή μεσαίου μεγέθους, όπως είναι η Ελλάδα, μέσα στα πλαίσια της Ε.Ε., πρέπει να ιεραρχούν σωστά τις προτεραιότητές τους και να κάνουν χρήση του θεσμικού αυτού όπλου της αρνησικυρίας σε θέματα τα οποία θεωρούν ύψιστης εθνικής σημασίας. Η Ελλάδα μέχρι τώρα έχει κάνει χρήση του βέτο μόνο σε θέματα που αφορούν την Τουρκία και την Κύπρο. Η Ελλάδα έχει χρησιμοποιήσει το δικαίωμα του βέτο λιγότερο απ' ό,τι οι περισσότερες άλλες χώρες της Ε.Ε. Αυτές οι χώρες που κάνουν συχνή χρήση του βέτο είναι οι μεγάλες.

Νομίζω ότι για το θέμα της Κύπρου δικαιολογείται απόλυτα η χρησιμοποίηση του βέτο. Γι' αυτό και έχουμε πει πως η Τουρκία δεν μπορεί να προχωρήσει προς την Ε.Ε. εάν δεν ισχύσουν και γι' αυτήν όλοι οι όροι και οι προϋποθέσεις που ισχύουν για όλες τις υποψήφιες χώρες εάν δεν αλλάξει την πολιτική της στο Κυπριακό και στο Αιγαίο. Εναλλακτικά έχουμε πει πως η Ελλάδα, εν πάση περιπτώσει, για να συναινέσει σε μια ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας θέλει ανταλλάγματα στην Κύπρο και στο Αιγαίο. Αρά εδώ έχουμε πει πως θέτουμε το βέτο εάν δεν πάρουμε αυτά τα ανταλλάγματα.

Το ίδιο αντίστοιχα έχουμε πει και στην περίπτωση που η Κύπρος έχει ολοκληρώσει τις ενταξιακές της διαπραγματεύσεις, δεν έχει λυθεί όμως το κυπριακό πρόβλημα και κάποιοι εταίροι αρνούνται την ένταξη της Κύπρου. Εκεί είπαμε πως στην περίπτωση αυτή η Ελλάδα δεν θα συγκατατεθεί, δεν θα συναινέσει στη διεύρυνση της Ε.Ε. και με τον τρόπο αυτό δεν θα δεχθεί ούτε τη διεύρυνση με άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Έχουμε πει ακόμη πως η Ελλάδα δεν πρόκειται να κάνει πρώτη χρήση του βέτο. Θα κάνει χρήση του βέτο εάν κάποια άλλη χώρα το χρησιμοποιήσει για την Κύπρο.

Στο σενάριο αυτό, δηλαδή, διασφάλιση ένταξης Κύπρου – αναβάθμιση Τουρκίας φαίνεται να επενδύουν οι Αμερικανοί για σπάσιμο του αδιεξόδου στο Κυπριακό;

Όπως σας ανέφερα, οι σχέσεις Ε.Ε. με Τουρκία και Κύπρο αφορούν αποκλειστικά την Ευρώπη και τις δύο αυτές χώρες. Από πλευράς τους οι Αμερικανοί είναι φυσικό να υπολογίζουν και αυτή την παράμετρο στη διαμόρφωση της δικής τους πολιτικής. Εμείς, από την πλευρά μας, τονίζουμε συνέχεια ότι οι ΗΠΑ έχουν δικούς της ισχυρότατους μοχλούς πίεσης προς την Άγκυρα. Και καθώς η Τουρκία είναι αυτή που έχει δημιουργήσει αλλά και διαιωνίζει το Κυπριακό πρόβλημα, ενάντια στο σύνολο της διεθνούς κοινότητας και των αποφάσεών της, πρέπει κάποτε να αρχίσουν να χρησιμοποιούν με συνέπεια τους δικούς τους μοχλούς πίεσης προς τη χώρα αυτή, μοχλούς που είμαστε σίγουροι ότι μπορούν να κάμψουν την αδιαλλαξία της.

Πάντως είναι αλήθεια ότι πολλοί στις ΗΠΑ εκτιμούν ότι η περαιτέρω προσέγγιση της Τουρκίας με την Ευρώπη, θα πολλαπλασιάσει τις διόδους συνεννόησης της με τη Δύση και την καταστήσει "λογικότερη" στο Κυπριακό. Εμείς, αντίθετα, πιστεύουμε ότι ο δρόμος της Τουρκίας προς την Ευρώπη περνάει από την Κύπρο. Είναι στο Κυπριακό που η Τουρκία καλείται να αποδείξει ότι σέβεται τη διεθνή νομιμότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις αρχές του ΟΗΕ και τις θέσεις της ίδιας της Ε.Ε. Η κάμψη της αδιαλλαξίας της Άγκυρας στο Κυπριακό, ασφαλώς θα επέτρεπε την προώθησή των σχέσεών της με την Ε.Ε. και η Ελλάδα είναι έτοιμη να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση.

Πολλοί επενδύουν στην παρέμβαση Κλίντον, λόγω και της καθόδου του στην περιοχή το Νοέμβριο. Πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η παρέμβαση από τη στιγμή που οι Αμερικανοί ξεκαθαρίζουν πως δεν θα πιέσουν την Τουρκία. Σε μια δυναμική παρέμβαση των Αμερικανών μπορεί να αντέξει τις πιέσεις;

Η επίσκεψη Κλίντον στην Αθήνα αποτελεί από μόνη της μία ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη. Είναι δε γεγονός ότι υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει μία ευαισθησία στο Κυπριακό ενώ και για την ασφάλεια στην περιοχή μας, που ιδιαίτερα ενδιαφέρει τις ΗΠΑ, οι εξελίξεις στην Κύπρο έχουν ιδιαίτερη σημασία. Είναι λοιπόν λογικό να αναμένει κανείς ότι το Κυπριακό θα αποτελέσει ένα από τα θέματα της ημερησίας διάταξης των συνομιλιών σε Αθήνα και Άγκυρα.

Η τυχόν παρέμβαση του Προέδρου Κλίντον, θα αποστείλει βεβαίως το μήνυμα του ενεργού αμερικανικού ενδιαφέροντος. Όμως για να ξεπεράσει το επίπεδο του συμβολισμού και να αποδειχθεί ουσιαστική και αποτελεσματική, θα πρέπει πράγματι να συνοδευθεί από ενέργειες που θα υποχρεώσουν την Άγκυρα να αντιληφθεί ότι τυχόν εμμονή της σε αδιάλλακτες θέσεις θα επηρεάσουν σημαντικά τη στάση της Ουάσινγκτον απέναντί της. Είναι προς αυτή την κατεύθυνση που προσπαθούμε να ωθήσουμε την αμερικανική κυβέρνηση, τόσο οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου όσο και ο Ελληνισμός των ΗΠΑ.

Για τις πιέσεις..;

Δεν είναι αλήθεια ότι οι Αμερικανοί έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν θα πιέσουν την Άγκυρα. Αντίθετα, μας διαβεβαιώνουν ότι σε διάφορα επίπεδα προσπαθούν να ωθήσουν την Τουρκία σε μετριοπαθέστερες θέσεις. Το θέμα όμως είναι να υποχρεωθεί η Τουρκία να αντιληφθεί ότι πλέον η εμμονή της στην άρνηση θα της επιφέρει σημαντικό κόστος. Μόνο μία δυναμική παρέμβαση των ΗΠΑ υπέρ της διεθνούς νομιμότητας μπορεί να έχει αποτελεσματικότητα. Μετά το Κόσοβο, μάλιστα, η ανάγκη να αποδείξουν οι ΗΠΑ ότι το ενδιαφέρον τους δεν είναι επιλεκτικό είναι μεγάλη.

Ελλάδα και Κύπρος δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα από μια τέτοια αμερικανική παρέμβαση. Και είναι έτοιμες να συνεργασθούν με ευελιξία και ρεαλισμό με τις ΗΠΑ στα πλαίσια των προσπαθειών του Γ.Γ. για επίτευξη λύσης εντός των πλαισίων των αποφάσεων του ΟΗΕ, που είναι κάτι για το οποίο δεν χωρά βεβαίως καμία διαπραγμάτευση.

Τα σενάρια που ετοιμάζονται από αγγλοαμερικανικής πλευράς αφορούν λύση χαλαρής ομοσπονδίας και συνομοσπονδία. Πολλοί είναι εκείνοι που λένε πως δεν πρέπει να στεκόμαστε στις "ετικέτες", αλλά στην ουσία και στην εφαρμογή. Είναι κι άλλοι, όμως, που λένε ότι θα βρεθούμε μπροστά σε διλήμματα ενόψει της ενταξιακής πορείας. Πως απαντάτε;

Η ελληνική θέση στο θέμα αυτό είναι κρυστάλλινη. Η λύση στο Κυπριακό θα προνοεί διζωνική-δικοινοτική ομοσπονδία με μία κυριαρχία και διεθνή ταυτότητα. Όλος ο κόσμος, πλην της Τουρκίας, συμφωνεί σ' αυτό. Αντίθετα, η πρόταση Ντενκτάς για συνομοσπονδία έχει απορριφθεί. Έχουμε λοιπόν πίσω μας ολόκληρη την οργανωμένη διεθνή κοινότητα γι' αυτό και θεωρώ ότι δεν ωφελεί, λίγο πριν μάλιστα από την τυχόν επανάληψη των συνομιλιών, να εκδηλώνεται στην Κύπρο δημόσιος διάλογος για το αν μπορούμε δήθεν να δεχθούμε χαλαρή ομοσπονδία, που μπορεί να σημαίνει και συνομοσπονδία κ.λ.π. Δεν χρειάζεται ούτε να δίνουμε βάση σε πιθανές, έστω και εκ του πονηρού, παρερμηνείες των θέσεών μας, ούτε πάλι να εμφανιζόμαστε ως δήθεν αδιάλλακτοι. Η θέση μας στο θέμα είναι γνωστή και κατοχυρωμένη. Από εκεί και ύστερα, βεβαίως σε μία διαπραγμάτευση το βάρος θα πέσει στο ουσιαστικό περιεχόμενο της οποίας πρότασης και όχι στο περιτύλιγμα.

Η ελληνική πλευρά είναι έτοιμη για διαπραγματεύσεις ουσίας και σε βάθος, με στόχο να βρεθεί λύση, ει δυνατόν εδώ και τώρα. Η καλή της διάθεση έχει αποδειχθεί πολλές φορές και σε προηγούμενες συνομιλίες. Καθόλου όμως αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί αρκετό. Δεν θέλουμε και ποτέ δεν θέλαμε απλώς να "κερδίζουμε τις εντυπώσεις". Θέλουμε λύση. Κρίσιμα διλήμματα ελπίζουμε να μην ανακύψουν. Κι αν μας προκύψουν όμως δεν μας τρομάζουν. Αθήνα και Λευκωσία είναι έτοιμες ν' αναλάβουν τις ευθύνες τους. Έχουν όμως φροντίσει εγκαίρως να διαμηνύσουν σε κάθε πλευρά ότι δεν πρόκειται να θέσουν σε παραμικρό κίνδυνο τα απαράγραπτα δικαιώματα του κυπριακού ελληνισμού.

Ο διάλογος Ελλάδας – Τουρκίας αφορά ήσσονος σημασίας θέματα. Θεωρείτε πως στη συνέχεια θα "αγγίξει" και ζητήματα ουσίας και πόσο θα επηρεάσει το Κυπριακό;

Το Κυπριακό, όπως γνωρίζετε, είναι ένα διεθνές θέμα, ένα θέμα εισβολής και κατοχής και όχι ένα ελληνο-τουρκικό θέμα. Παρόλα αυτά αποτελεί και την λυδία λίθο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αφού αποτελεί πάγια θέση μας ότι όσο το Κυπριακό παραμένει άλυτο δεν πρόκειται να υπάρξει πλήρης και ουσιαστική εξομάλυνση των σχέσεων Ελλάδας – Τουρκίας.

Ο διάλογος για "ήσσονος" σημασίας θέματα, όπως τα χαρακτηρίσατε (αν και βεβαίως πρόκειται για θέματα αρκετά σημαντικά και πρακτικά που αφορούν ακόμη και τα ην καθημερινή ζωή πολλών ανθρώπων) έχει ως στόχο τη διερεύνηση των δυνατοτήτων συνεργασίας σε μία σειρά από τέτοια θέματα που ενδιαφέρουν τις δυο χώρες, αλλά και τη δημιουργία ενός νέου κλίματος στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, που μπορεί να δημιουργήσει το πλαίσιο, αν επιδειχθεί από την Τουρκία καλή θέληση, για περαιτέρω συνεργασία. Τα μεγάλα θέματά μας με την Τουρκία βεβαίως και δεν μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο ελληνοτουρκικού διαλόγου. Οι θέσεις και οι προτάσεις της χώρας μας γι' αυτά είναι γνωστές και δεν έχουν μεταβληθεί.

Υπήρξαν ήδη οποιεσδήποτε βολιδοσκοπήσεις – έστω και άτυπες – προς εσάς απ' οποιαδήποτε πλευρά;

Κοιτάξτε, αυτός ο συνεχής θόρυβος για δήθεν ύποπτες βολιδοσκοπήσεις ή πιέσεις από τη μία ή άλλη πλευρά είναι υπερβολικός και αδικαιολόγητος. Σαφώς στις διάφορες επαφές που έχουμε όλοι μας ανταλλάσουμε απόψεις, εκφράζουμε θέσεις, βολιδοσκοπούμε αντιδράσεις. Το ίδιο και οι συνομιλητές μας. Δεν υπάρχει τίποτε το μεμπτό σε αυτό. Αντίθετα, αυτό σημαίνει διπλωματία. Λοιπόν, ναι. Βολιδοσκοπήσεις έχουν υπάρξει και έχουν χρησιμεύσει στο να εκφρασθούν με σαφήνεια οι θέσεις μας αλλά και οι προσδοκίες μας από τους συνομιλητές μας. Τώρα αν εννοείτε αν έχουμε βολιδοσκοπηθεί για λύσεις εκτός των πλαισίων του ΟΗΕ, η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Αντίθετα, όλοι μας διαβεβαιώνουν ότι ενδιαφέρονται να εργασθούν για λύση σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Αν, τέλος, εννοείται για διάφορες ιδέες σχετικά με επιμέρους πτυχές του Κυπριακού, η απάντηση είναι ναι. Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί διάφορες τέτοιες ιδέες στα πλαίσια άτυπων, όπως τις λέτε, συζητήσεων. Όμως την τελευταία περίοδο και με γνώμονα τη δηλωμένη άρνηση της τουρκικής πλευράς για συνομιλίες, οι προσπάθειες των ξένων εστιάζονται κυρίως στο να πεισθεί η Άγκυρα να ανταποκριθεί θετικά σε τυχόν πρόκληση του Γ.Γ. Η ελληνοκυπριακή πλευρά έχει δηλώσει την ετοιμότητά της, έχει ξεκαθαρίσει το πλαίσιο των συνομιλιών και είναι έτοιμη για τις συνομιλίες. Περιθώρια λοιπόν για πιέσεις προς αυτήν δεν υπάρχουν.

Ως προς το περιεχόμενο που κινούνται οι βολιδοσκοπήσεις αυτές;

Οι ιδέες οι οποίες κυκλοφορούν και μας θέτουν υπό μορφή ερωτημάτων διάφοροι μεσολαβητές κινούνται μέσα στα πλαίσια της διζωνικής – δικοινοτικής ομοσπονδίας και συζητούνται διάφορες εναλλακτικές σκέψεις για το εδαφικό, το συνταγματικό, τις εξουσίες και αρμοδιότητες που θα έχουν οι ομόσπονδες κυβερνήσεις και τι υπόλοιπο εξουσίας θα παραμείνει στην κεντρική κυβέρνηση. Ζητήματα που έχουν σχέση με το διεθνές καθεστώς της Κύπρου, τη διεθνής της προσωπικότητα, το θέμα της διεθνούς δύναμης. Το πλαίσιο είναι η διζωνική – δικοινοτική ομοσπονδία.

Αυτό σημαίνει πως εφόσον είναι εντός του πλαισίου θα γίνουν αποδεκτές οι ιδέες αυτές;

Εάν δεν συζητηθούν στη λεπτομέρειά τους οι ιδέες αυτές, δεν μπορεί κανείς να αναλάβει καμία δέσμευση. Εξάλλου, το κυπριακό πρόβλημα δεν μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε αποσπασματικά και μεμονωμένα. Χρειάζεται μια συνολική αντιμετώπιση και το μέρος είναι τμήμα του όλου. Εάν δεν ξέρουμε τη συνολική μορφή δεν μπορούμε να δεχθούμε τίποτα επιμέρους. Για μένα βασικές και απαράβατες αρχές που πρέπει να έχουμε υπόψη, πέραν αυτών που αναφέρονται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ, είναι ότι η λύση να περιλαμβάνει και ρήτρα ότι η Κύπρος θα γίνει αυτόματα και μέλος της Ε.Ε. Πιστεύω ότι η Κύπρος πρέπει να ενταχθεί σ' αυτό που λέμε ευρωατλαντικοί θεσμοί.

Έχουν διατυπωθεί τον τελευταίο καιρό στην Κύπρο πολλές επιφυλάξεις σχετικά με το δόγμα του ΕΑΧ και τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης στο θέμα αυτό. Αλλά γενικότερα το θέμα της άμυνας και η ελλαδική συμβολή αποτελούν κατά καιρούς αντικείμενο αντιπαραθέσεων. Ποια η δική σας άποψη;

Νομίζω ότι από τις πιο θλιβερές πραγματικότητες στην πολιτική ζωή της Κύπρου είναι η δημόσια ενασχόληση με τα θέματα άμυνας. Πάρα πολλοί, λιγότερο ή περισσότερο υπεύθυνοι, με περισσή ανευθυνότητα σχολιάζουν, επικρίνουν, συγκρίνουν και ενίοτε αποκαλύπτουν πληροφορίες που θα πρέπει να βρίσκονται μακρά της δημοσιότητας. Είναι καιρό τα εκφυλιστικά αυτά φαινόμενα να σταματήσουν. Από την άλλη πλευρά, η ελληνική κυβέρνηση δεν επιτρέπει σε κανένα να θέτει σε αμφιβολία τις πάγιες διακηρυγμένες και δεσμευτικές θέσεις της. Η αμυντική συνεργασία Αθήνας – Λευκωσίας είναι εξαιρετική. Το δόγμα ΕΑΧ εφαρμόζεται και αναβαθμίζεται συνεχώς και εμπράκτως. Και η Ελλάδα είναι παρούσα στην Κύπρο με πάμπολλους τρόπους. Την ελλαδική αυτή παρουσία ούτε θέλουμε ή πρέπει να διαφημίζουμε, ούτε είμαστε υποχρεωμένοι να επιβεβαιώνουμε συνεχώς για να διασκεδάζονται οι δήθεν αμφιβολίες των εξ επαγγέλματος "απίστων Θωμάδων".

Η Ελλάδα είναι εδώ. Το casus belli αποτελεί πάγια θέση όλων των κομμάτων και το δόγμα έχει εδραιωθεί. Απαιτείται λοιπόν μεγαλύτερο αίσθημα ευθύνης, ιδίως από πολιτικούς, αλλά θα έλεγα και μεγαλύτερος έμπρακτος σεβασμός στην τεράστια προσφορά επωνύμων και ανωνύμων σ' αυτό τον τομέα.