Δευτέρα 3 Ιανουαρίου 2000

---

Προτάσεις για τον 21ο αιώνα

Στο Ελσίνκι άνοιξε ένας νέος δρόμος
[ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ * ]

Δέσμη πρωτοβουλιών για το 2000 προαναγγέλλει ο ΥΠΕΞ Γ. Παπανδρέου μέσω της «Ε».

---

    Aναμφισβήτητα η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει πρωτόγνωρες προκλήσεις στη χιλιετία που έρχεται, όπως είναι η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, η ισχύς των μέσων ενημέρωσης, η κοινωνία της πληροφορίας, οι νέες τεχνολογίες στον τομέα της πληροφορικής και της βιοτεχνολογίας.

    Οι προκλήσεις αυτές δημιουργούν νέα διλήμματα -ηθικά, πολιτικά, πολιτιστικά και κοινωνικά- και θέτουν ένα ουσιώδες ερώτημα: πώς θα διασφαλίσουμε το δημοκρατικό έλεγχο όλων αυτών των εξελίξεων, εφόσον αυτές οι εξελίξεις ξεφεύγουν από το πεδίο του κράτους-έθνους, όπως το γνωρίζαμε, και διεθνοποιούνται;

    Πώς θα διασφαλίσουμε τη λειτουργία μιας διεθνούς οικονομίας που θα ανταποκρίνεται στις αναδυόμενες κοινωνικές ανάγκες, θα είναι ευαίσθητη στα αιτήματα για κοινωνική δικαιοσύνη, θα συμβάλλει στη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών, όταν ταυτόχρονα αυτές οι τεχνολογικές εξελίξεις αυξάνουν σταθερά το συνολικό πλεόνασμα της ανθρωπότητας, χωρίς να εξασφαλίζουν και ισομερή καταμερισμό του;...

    Το ζητούμενο για το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών είναι πώς εμείς, η Ελλάδα και ευρύτερα ο απανταχού Ελληνισμός, αλλά και γενικότερα η περιοχή στην οποία ζούμε, τα Βαλκάνια, η Μεσόγειος και η Ευρώπη, θα ανταποκριθούμε από κοινού σε αυτές τις προκλήσεις.

    Η πολιτική μας δεν μπορεί να είναι μιας λογικής που τείνει να επιβάλλει μια ηρωική απραξία ή, έστω, μια απλή αντίδραση, είτε παθητικά είτε σπασμωδικά, στις όποιες συγκυρίες και γεγονότα ανακύπτουν μπροστά μας. Είναι μια πολιτική που στοχεύει με ουσιαστικές «επιθετικές» πρωτοβουλίες να διαμορφώσει ένα πλαίσιο αρχών και κανόνων, δημοκρατίας και δικαίου που θα ισχύουν στην ευρύτερη περιοχή μας. Όμως δεν περιοριζόμαστε σε αυτό, αλλά επιδιώκουμε να λειτουργήσουν ως πρότυπο προς πάσα κατεύθυνση. Υπό μία έννοια, συνιστούν ουσιαστικά τη συμβολή μας στις προκλήσεις που εισάγει η παγκοσμιοποίηση.

    Η επιλογή του υπουργείου Εξωτερικών και της κυβέρνησης είναι να αδράξουμε αυτές τις προκλήσεις ως μια ουσιαστική ευκαιρία. Μια ευκαιρία για δυναμικές πρωτοβουλίες, μια ευκαιρία για συμμετοχή του Ελληνισμού στο διεθνές γίγνεσθαι, μια ευκαιρία για να συνδιαμορφώσουμε το πολιτικό -και όχι μόνο- περιβάλλον στην ευρύτερη περιοχή μας.

    Η συνεχής εξέλιξη της χώρας μας, ο εκσυγχρονισμός της, η μεταρρύθμιση των δικών μας δομών έχουν προσδώσει μια νέα αυτοπεποίθηση στον ελληνικό λαό και  μια νέα αξιοπιστία στην Ελλάδα. Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών έχουν αναδείξει την Ελλάδα σε μια χώρα δημοκρατίας και σταθερότητας, μια χώρα με ανεξάρτητη φωνή δικαίου, μια i ελληνική φωνή και στην Ευρωπαϊκή Ένωση  και διεθνώς. Είμαστε πια μια χώρα με δυναμική οικονομία στην προοπτική ένταξης στην ΟΝΕ και με επενδυτική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή. Ανθεί ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός μέσα σε ένα πολυπολιτιστικό περιβάλλον. Η χώρα μας διατηρεί την ισχύ της άμυνάς της, ενώ παράλληλα υπηρετεί με συνέπεια την υπέρτατη αξία της φιλειρηνικής της παράδοσης... Η άσκηση τής πολιτικής αυτής απαιτεί νέα εργαλεία, που θα ανταποκρίνονται σε αυτές τις καινούρίες μας ευθύνες. Κατ' αρχήν, η νέα αντίληψη του υπουργείου Εξωτερικών εισάγει αυτό το οποίο ονομάζουμε «διπλωματία του πολίτη». Συνιστά η αντίληψη αυτή μια διαδικασία εκδημοκρατισμού της εξωτερικής μας πολιτικής σε ένα παγκόσμιο γίγνεσθαι. Η άσκηση ης εξωτερικής πολιτικής δεν υλοποιείται μόνο με τη συνέχιση της παραδοσιακής συνήθους διπλωματίας. Το άνοιγμα στην κοινότητα των πολιτών καθιστά τους ίδιους τους πολίτες συνδιαμορφωτές στην εξωτερική μας πολιτική.

    Αποκτούν ρόλο έναντι των άλλων λαών στα Βαλκάνια, στην Τουρκία και ευρύτερα. Η σημασία αυτού του ρόλου διαφάνηκε στα πρόσφατα γεγονότα στην ευρύτερη περιοχή μας με τη συμβολή των μη κυβερνητικών οργανώσεων, το έργο των οποίων στηρίζει η κυβέρνησή μας και με το νομοθετικό της έργο. Στους πρόσφατους σεισμούς, π.χ., φάνηκε η σημασία της διπλωματίας του πολίτη, που ανέδειξε μια δημοκρατική απαίτηση συνεργασίας και ειρήνης μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Η εξωτερική πολιτική έχει επίσης μια οικονομική, περιβαλλοντική, επιμορφωτική και πολιτισμική διάσταση. Αυτές είναι μορφές διπλωματικής δραστηριότητας που επιζητούμε να ενισχύσόυμε και που μπορούν να βελτιώσουν την παρουσία της χώρας, υπηρετώντας ταυτόχρονα τα εθνικά μας συμφέροντα αλλά και, ευρύτερα, τα συμφέροντα των λαών της περιοχής μας.

    Στην προοπτική του 21ου αιώνα η πρώτη προτεραιότητα στη νέα εξωτερική πολιτική, '' ιδιαίτερα μετά τα θετικά αποτελέσματα του Ελσίνκι, το κύριο εργαλείο πρέπεί να είναι η πολιτιστική και η μορφωτική διπλωματία...

    Πέραν της πολιτιστικής διάστασης, ένα σημαντικό μέσο είναι αυτό της αναπτυξιακής πολιτικής, που περικλείέι -και αυτή- και το μορφωτικό τομέα. Η διμερής αναπτυξιακή συνεργασία και ανθρωπιστική βοήθεια και n προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι από τους νέους βασικούς μοχλούς άσκησης της εξωτερικής πολιτικής.

    Η ενεργός παρουσία μας στο Κοσσυφοπέδιο, στη Γιουγκοσλαβία είτε με την οργάνωση προσφυγικών καταυλισμών στην Αλβανία και στην ΠΓΔΜ είτε με τη συνεχή ροή ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω των ελληνικών μη κυβερνητικών οργανώσεων, αποτελεί μία ακόμη απόδειξη της σημασίας νέών μορφών άσκησης, της εξωτερικής μας πολιτικής.

    Απώτερος στόχος για την περιοχή είναι η  επίτευξη κλίματος ασφάλειας, δημοκρατίας  και ειρήνης. Η αναγνώριση της υποψηφιότητας της Τουρκίας στο Ελσίνκι εντάσσεται σε αυτή την προοπτική. Ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Τουρκίας σημαίνει τελικά μεγαλύτερη ασφάλεια στην περιοχή μας. Για την Τουρκία άνοιξε μια μεγάλη ευκαιρία. Δεν λύθηκαν προβλήματα, δεν άνοιξε η «πόρτα του παραδείσου», άνοιξε όμως ένας νέος δρόμος.

    Θα χρειασθούν επίπονες προσπάθειες και κινητοποίηση όλων για την αξιοποίηση αυτής της νέας ευκαιρίας. Ο ρόλος όχι μόνο της ελληνικής κυβέρνησης αλλά και των μη κυβερνητικών οργανώσεων, του ιδιωτικού τομέα, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του πολίτη θα είναι καθοριστικός. Η νέα αυτή ευκαιρία μάς επιτρέπει να συμβάλουμε εποικοδομητικά όχι μόνο στην ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας αλλά και στην επίλυση ζωτικών μας ζητημάτων, όπως του Κυπριακού και της υφαλοκρηπίδας. Το Ελσίνκι δεν είναι σημείο τερματισμού των προσπαθειών μας, αλλά σημείο εκκίνησης για νέες, εξίσου θαρραλέες πρωτοβουλίες. Στο Ελσίνκι εδραιώθηκε μια ουσιαστική και σημαντική αλλαγή στο κλίμα που χαρακτήριζε τις σχέσεις μας με τη γείτονα χώρα, προϊόν επίπονων προσπαθειών μέσα σε μια ατμόσφαιρα εξωτερικών αλλά και εσωτερικών αντιπαραθέσεων.

    Στο Ελσίνκι η Κύπρος διασφάλισε την απρόσκοπτη πορεία της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Βουλγαρία και η Ρουμανία ενίσχυσαν την ενταξιακή τους πορεία, η ΠΓΔΜ και η Αλβανία ενισχύθηκαν με ειδική σχέση σύνδεσης.

    Στην ευρωπαϊκή προοπτική της ευρύτερης περιοχής η Ελλάδα και πάλι αναλαμβάνει ρόλο-κλειδί και μαζί σημαντικές ευθύνες. Έτσι η Ελλάδα προωθεί μέσα από το Σύμφωνο Σταθερότητας για τα Βαλκάνια σημαντικές πρωτοβουλίες για τη σταθερότητα στην περιοχή με κονδύλια και προσβλέποντας στην υλοποίηση της ανοικοδόμησής της.

    Η Ελλάδα έχει εκπονήσει και παρουσιάσει  -πρώτη από όσες χώρες μετέχουν- «Ελληνικό σχέδιο για την οικονομική ανασυγκρότηση των Βαλκανίων», το οποίο προβλέπει τη διάθεση εντός των επόμενων πέντε ετών (2000-2005) ποσό 100 δισ. στο Κοσσυφοπέδιο και στην Αλβανία, στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία και στην ΠΓΔΜ.

    Τέλος, αξιοποιώντας τη μοναδική μας πο-λιτιστική παράδοση, ξαναγεννιούνται θεσμοί Ι που απότελούν χρήσιμα εργαλεία για το μέλλον. Τέτοια είναι η Πολιτιστική Ολυμπιάδα και η Ολυμπιακή Εκεχειρία μέσα στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Ηδη προ τριών εβδομάδων υπεγράφη με τον πρόεδρο της ΔΟΕ κ. Σάμαρανκ το σύμφωνο για την ίδρυση του Διεθνούς Ιδρύματος Ολυμπιακής Εκεχειρίας.

    Προσβλέπουμε στην ουσιαστική συμβολή των τριών κέντρων που δημιουργούνται: του ιστορικού κέντρου στην Ολυμπία, του επιχειρησιακού κέντρου στην Αθήνα και του κέντρου που θα εδρεύει πλάι στη Διεθνή Οργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων στη Λωζάννη. Αποτελεί o θεσμός αυτός μία ακόμα προσφορά του Ελληνισμού στην υπόθεση της διεθνούς ειρήνης για την επόμενη χιλιετία.