Γράφει ο Κώστας Βενιζέλος

Οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών απέδειξαν ότι ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Παπανδρέου, είναι μεθοδικός πολιτικός και προωθεί κάτι που θεωρεί σωστό με επιμονή. Ανεξαρτήτως πολιτικού κόστους. Θεωρεί τις κινήσεις προς την Τουρκία ως ένα στοίχημα που θα πρέπει να κερδηθεί και σημειώνει πως θα μπορούσε κι αυτός να επιλέξει «τον εύκολο δρόμο». Μπορεί να είμαι ένας Υπουργός Εξωτερικών με την άνεσή μου, να πίνω το καφεδάκι μου και να λέγω τα πιο ευχάριστα πράγματα για τον ελληνικό λαό και τον ελληνισμό της Κύπρου. Νομίζω ότι στόχος μας είναι να αλλάξουμε τα πράγματα». Ο χρόνος θα δείξει, λέγει ο ίδιος ο κ. Παπανδρέου, που επιμένει πως θα πρέπει να προσπαθήσουμε...

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ με τον Γιώργο Παπανδρέου περιστράφηκε γύρω από τη μετα-Ελσίνκι εποχή. Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών θεωρεί πως τα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής της Ε.Ε. δημιουργούν μια δυναμική, που θα πρέπει να αξιοποιηθεί. Εκτιμά πως Ελλάδα, Κύπρος και Τουρκία έχουν κάνει ένα βήμα μπροστά στο Ελσίνκι και επιμένει πως θα πρέπει να υπάρξει συνέχεια.

- Οι Ετζεβίτ και Τζεμ από το Ελσίνκι ακόμα άρχισαν να τονίζουν συνεχώς ότι η στάση τους δεν διαφοροποιείται στο Κυπριακό. Υπήρξε μάλιστα και μια φραστική σκλήρυνση των θέσεών τους. Πώς το ερμηνεύετε αυτό; Ενδεχομένως με αυτό να ξεκαθαρίζουν ότι στα ελλαδοτουρκικά μπορεί να συνεργασθούν με την Ελλάδα, όχι όμως για το Κυπριακό;

- Δεν θέλω να ερμηνεύσω δηλώσεις που μπορεί να γίνονται ακόμη και για εσωτερική κατανάλωση. Δεν θα περίμενα και κάτι διαφορετικό. Να έχουμε την υπομονή, να μην «πιανόμαστε» από την εφήμερη δήλωση του `α ή του `β, που μπορούσε να πει κανείς ότι αποτελούν τις αντιδράσεις στα απόμερα, ίσως, του μεγάλου κύματος που λέγεται Ελσίνκι. Αλλά να δούμε ποια είναι η δυναμική αυτού του μεγάλου κύματος στις υποθέσεις και στα ζητήματα που μας αφορούν. Και η δυναμική που έχει διαμορφωθεί μετά το Ελσίνκι, είναι μια δυναμική που εκ των πραγμάτων βοηθά στην επίλυση του Κυπριακού. Δεν λέγω ότι θα λυθεί τώρα. Δεν μπορεί να το πει κανείς αυτό. Δεν στέκομαι σε δηλώσεις, όπου μπορεί πίσω από αυτές να υπάρχουν σκοπιμότητες. Δεν προσδίδουμε τέτοια αξία που να αναιρούνται τα αποτελέσματα του Ελσίνκι.

- Πώς μπορεί αυτή η απόφαση να ξεπεράσει μια πάγια στρατηγική της Τουρκίας στο Κυπριακό για λύση στη βάση δυο κρατών ή για εσαεί παρουσία των τουρκικών στρατευμάτων στο νησί; Αυτή η δυναμική, όπως την έχετε χαρακτηρίσει, πώς μπορεί να ανατρέψει αυτή τη στρατηγική;

- Οι αποφάσεις στο Ελσίνκι δεν θα λειτουργήσουν αυτόματα, για να φέρουν μια λύση στο Κυπριακό. Δημιουργούν, όμως, μια νέα δυναμική κι αυτό είναι σαφές. Η δυναμική έχει διάφορα στοιχεία. Πρώτα απ’ όλα, υπάρχει η διασφάλιση της ενταξιακής πορείας της Κύπρου, χωρίς προσκόμματα και εμπόδια, που κατά καιρούς είχαμε. Παρόλο που τα ξεπερνούσαμε με τη διαπραγματευτική μας τακτική, εγείρονταν πολλές φορές στη συζήτηση ζητήματα επί συγκεκριμένων κεφαλαίων της διαπραγμάτευσης. Παρότι η Κύπρος βρίσκεται μπροστά απ’ όλες τις υποψήφιες χώρες, υπήρξαν προσκόμματα λόγω του πολιτικού προβλήματος.

Η διασφάλιση αυτής της πορείας δίνει παράλληλα ένα μήνυμα προς την άλλη πλευρά. Μπορεί να λένε πολλοί, ότι η Ελλάδα ούτως ή άλλως είχε τη δυνατότητα στο τέλος να ασκήσει βέτο στην ένταξη άλλων χωρών και να εκβιάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση για να ενταχθεί η Κύπρος. Όμως είχε δημιουργηθεί η αίσθηση, ασχέτως εάν ήταν υπαρκτή ή όχι (εγώ θεωρώ ότι ήταν υπαρκτό ζήτημα), πως κάποιες χώρες δεν θα ήθελαν να μπει η Κύπρος χωρίς προηγουμένως να επιλυθεί το πολιτικό πρόβλημα. Το έθεταν ως προϋπόθεση. Αυτό λειτουργούσε ανασταλτικά σε μια οποιαδήποτε διάθεση από την άλλη πλευρά για εποικοδομητική συνεργασία και προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος. Γιατί ουσιαστικά εμπέδωνε ακόμη περισσότερο το απαράδεκτο στάτους κβο. Ούτε δηλαδή επίλυση, ούτε να ενταχθεί η Κύπρος στην Ε.Ε. Αυτό ήταν το μήνυμα.

Τώρα, όμως, το μήνυμα αντιστράφηκε πλήρως: Ή επίλυση και να είστε μέσα ή όχι λύση και η Κύπρος να είναι μέσα και εσείς έξω. Και εδώ θέλω να τονίσω κάτι. Στόχος μας δεν είναι να μπει η Κύπρος στην Ε.Ε. χωρίς να λυθεί το πρόβλημα. Αντιθέτως, θεωρούμε την απόφαση αυτή ως το βασικό στοιχείο της νέας δυναμικής που θα επιτρέψει να μπει στην Ε.Ε. με λυμένο το πρόβλημα.

- Στο κεφάλαιο των συμπερασμάτων, στην παράγραφο που αποσυνδέει την επίλυση του πολιτικού προβλήματος από την ένταξη της Κύπρου, υπάρχει μια επιπλέον αναφορά που επιδέχεται διαφόρων ερμηνειών: «Ότι όλοι οι σχετικοί παράγοντες θα ληφθούν υπόψη όταν το Συμβούλιο πάρει την τελική απόφαση». Ο κ. Ετζεβίτ, έχει δηλώσει πως αυτοί οι παράγοντες είναι η Τουρκία και το ψευδοκράτος. Εσείς που είσαστε μέσα στη διαπραγμάτευση διαμόρφωσης του κειμένου, με ποια λογική υιοθετήθηκε αυτή η αναφορά;

- Πρώτα απ’ όλα, αυτό που εμείς διασφαλίσαμε είναι την απόλυτη αποσύνδεση του πολιτικού προβλήματος από την ένταξη της Κύπρου. Αυτό είναι ξεκάθαρο στη σχετική παράγραφο. Απ’ εκεί και πέρα, υπάρχουν πολλά ζητήματα τεχνικής φύσης τα οποία μπορεί να έχουν πολιτικές πτυχές. Και τα οποία μου τέθηκαν και στις συζητήσεις μου με κόμματα στην Κύπρο. Π.χ. θέση του ΑΚΕΛ, εάν την εκφράζω σωστά, είναι να μη δημιουργήσει ένα καθεστώς ντε γιούρε διχοτόμησης η ένταξη της Κύπρου. Άρα λοιπόν υπάρχουν ζητήματα, αυτό βέβαια είναι και πολιτικό, που δεν έχουν μόνο νομικές και τεχνικές πτυχές. Όπως για παράδειγμα, τα θέματα της λειτουργίας της ενιαίας αγοράς, τα οποία θα πρέπει να προνοήσει το Συμβούλιο για το ενδεχόμενο ένταξης της Κύπρου υπό τη σημερινή της μορφή. Άρα λοιπόν, είναι και προνοητικό. Και εάν θέλεις επιβεβαιώνει την προηγούμενη φράση, πως εφόσον ενταχθεί η Κύπρος με τη σημερινή της μορφή, χωρίς λύση θα πρέπει να ληφθούν υπόψη όλοι οι σχετικοί παράγοντες.

- Κάτι παρόμοιο που είχε γίνει με τη Γερμανία;

- Αυτό, γενικά ομιλούντες, θα ήταν μια λογική αντιμετώπιση.

Πέρα από αυτό, υπάρχει και το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή η Τουρκία είναι υποψήφια χώρα. Είναι σε μια ευρωπαϊκή πορεία. Σ’ αυτή την ευρωπαϊκή πορεία, το θέμα της Κύπρου έχει τεθεί και υπάρχει από την Ε.Ε. Η Κύπρος θα μπει και επομένως τίθεται ένα σημαντικό δίλημμα προς τους Τουρκοκυπρίους. Κατά πόσον αυτοί θα είναι μέσα ή έξω από την υπόθεση. Εμείς θα θέλαμε να είναι μέσα. Αυτό, όμως, απαιτεί να αποφασίσουν να προσέλθουν στις διαπραγματεύσεις στα Ηνωμένα Έθνη με ουσιαστικές προτάσεις. H δυναμική λοιπόν, είναι εκεί. Το εάν θα είναι αρκετή για να λύσει το Κυπριακό κανείς δεν το ξέρει. Σαφώς, όμως, δεν είναι μόνο η ευρωπαϊκή δυναμική. Υπάρχει και από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τα Ηνωμένα Έθνη επιθυμία και πρόθεση να συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση.

- Παρενθετικά θα ήθελα να θέσω ένα ζήτημα σε σχέση με τις δεσμεύσεις της Τουρκίας έναντι της Ε.Ε. Στην επιστολή του Φινλανδού Πρωθυπουργού, Πάαβο Λιπόνεν, προς τον Μπουλέντ Ετζεβίτ, αποφεύγεται σαφώς η όποια αναφορά στην αποσύνδεση Κυπριακού-ένταξης. Σημειώνεται μόνο ότι η πολιτική λύση στην Κύπρο παραμένει στόχος της Ε.Ε. Αυτό τι σημαίνει;

- Νομίζω ότι υπήρξε ένας διπλωματικός ελιγμός. Μια επιλεκτική αποτύπωση αναφοράς σε σημεία της απόφασης για τους οποιουσδήποτε λόγους. Υπήρξε, ως γνωστό, μια αρχική αντίδραση της Τουρκίας. Επανέλαβε, όμως, ο ίδιος ο κ. Λιπόνεν και ενώπιον του Συμβουλίου ότι αυτή ήταν μια επιστολή που την απέστειλε υπό τις συνθήκες εκείνες με δική του πρωτοβουλία. Οι αποφάσεις του Συμβουλίου, είναι αποφάσεις του Συμβουλίου. Το είπε δε αυτό δημόσια δυο φορές.

- Ο Τούρκος Πρωθυπουργός έχει δηλώσει πως οι θέσεις που διατυπώνονται στην επιστολή είναι θέσεις της Ε.Ε. και ότι το χρίσμα της υποψήφιας χώρας δόθηκε στην Τουρκία γνωρίζοντας στην Ένωση τις απόψεις τους για το Κυπριακό.

- Γνωρίζουμε τις απόψεις τους. Αλλά οι αποφάσεις είναι αποφάσεις. Δεν αποτελεί μέρος του κεκτημένου μια οποιαδήποτε επιστολή ενός Πρωθυπουργού. Διότι δεν στάλθηκε μέσα στα πλαίσια των θεσμών της Ε.Ε. και εν πάση περιπτώσει δεν αλλοιώνει η επιστολή αυτή τις αποφάσεις. Χρησιμοποιεί επιλεκτικά κάποια στοιχεία. Δεν θα ήθελα να μπω στην ουσία της επιστολής, διότι δεν είναι μέρος του κεκτημένου. Κι αυτό το διευκρίνισε και ο Φινλανδός Πρωθυπουργός.

-Στα συμπεράσματα του Ελσίνκι για την Τουρκία, αναφέρεται ότι στον πολιτικό διάλογο της χώρας αυτής με την Ε.Ε. το Κυπριακό είναι μέρος αυτής της διαδικασίας. Σε ποιο βαθμό θα συζητηθεί το πρόβλημα και πώς θα ωφεληθεί το Κυπριακό;

- Θα συζητηθεί το Κυπριακό. Πολιτικός διάλογος είναι μια διαδικασία που η Ε.Ε. θέτει ενώπιον της τρίτης χώρας, σ’ αυτή την περίπτωση ενώπιον μιας υποψήφιας, ζητήματα ενδιαφέροντός της Ένωσης. Στα οποία θεωρεί η Ε.Ε. ότι θα πρέπει να υπάρξει μια στενότερη συναντίληψη. Στην προκειμένη περίπτωση, βεβαίως, το ζήτημα έχει σχέση με την επίλυση του Κυπριακού.

Άρα, λοιπόν, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έχει ένα πολιτικό διάλογο με την Τουρκία πάνω στην επίλυση του προβλήματος. Και η παράγραφος που μνημονεύεται στα συμπεράσματα του Ελσίνκι δεν είναι γενικά «Κύπρος». Αναφέρεται στο πολιτικό σκέλος και ειδικότερα στις συζητήσεις που γίνονται για την επίλυση του Κυπριακού.

- Αυτό συνιστά ένα βήμα εμπλοκής της Ε.Ε. στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού;

- Σαφώς. Ένα επιχείρημα που πάντα χρησιμοποιούσαμε είναι πως, εφόσον η Τουρκία θα είναι υποψήφια χώρα, δεν μπορεί παρά τα ζητήματα που συνδέονται με αυτήν να γίνουν ευρωπαϊκά. Είναι και το πιο λογικό. Το Κυπριακό έχει γίνει πια ευρωπαϊκό ζήτημα. Αυτό, νομίζω, ότι είναι ένα κέρδος. Πιστεύω και για τους Τουρκοκυπρίους, αλλά σαφώς για όλους τους Κυπρίους.

Ευρωπαϊκή θα είναι και η λύση. Αυτή είναι η διαφορά. Ότι ευρωπαϊκό είναι το ζήτημα, ευρωπαϊκή και η λύση.

- Από αυτό το διάλογο, Τουρκίας - Ε.Ε., δεν θα πρέπει να αναμένει κάποιος συγκεκριμένα αποτελέσματα. Όμως στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων που έγιναν στην πορεία προς το Ελσίνκι, εγέρθηκε και το θέμα της Αμμοχώστου. Τέτοιας μορφής μέτρα μπορούν να αποτελέσουν μέρος του διαλόγου ή της εταιρικής σχέσης, του οδικού χάρτη;

- Δεν θέλω να προσδιορίσω μέτρα τα οποία θα μπορούσαν να είναι μέσα σ’ αυτό το πλέγμα. Θα ήταν πρόωρο και ανεύθυνο από πλευράς μου. Θα μπορούσα να αναφερθώ σε απλά μέτρα, όπως η προσέγγιση των πολιτών στην Κύπρο. Μέτρα επικοινωνίας, επισκέψεων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Αυτά θα μπορούσαν να ήταν μέτρα που περιλαμβάνονταν σε έναν οδικό χάρτη και για την Κύπρο και την Τουρκία.

- Το θέμα του οδικού χάρτη είναι κάτι το άμεσο;

- Ο οδικός χάρτης θα διαμορφωθεί σύντομα, τους επόμενους μήνες, και εκεί θα καθορισθούν χρονοδιαγράμματα για μια σειρά ζητήματα. Είναι πολύ σημαντική πτυχή των σχέσεων Τουρκίας - Ε.Ε.

- Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Τουρκία θα βρίσκει συνεχώς μπροστά της στην πορεία της προς την Ε.Ε. το Κυπριακό;

- Σαφώς. Μπορεί να είναι ένας νεωτερισμός, αλλά επαναλαμβάνω ότι επιδιώκουμε να βρεθεί μια ευρωπαϊκή λύση του Κυπριακού. Η Ε.Ε. ουσιαστικά έχει αγκαλιάσει την Κύπρο και το Κυπριακό ζήτημα. Είναι πια δικό της θέμα. H Κύπρος είναι υποψήφια. Η Τουρκία είναι υποψήφια. Η Ελλάδα είναι μέλος. Βλέπω λοιπόν εκ των πραγμάτων εμπλοκή της Ε.Ε. στην προσέγγιση των δυο κοινοτήτων και στη λύση του Κυπριακού.

- Αυτό σημαίνει ότι η λύση θα πρέπει να συνάδει με το κοινοτικό κεκτημένο;

- Βεβαίως. Υπάρχουν βέβαια δυνατότητες προσωρινών εξαιρέσεων για την ισχύ του κεκτημένου. Αλλά οι βασικές λειτουργίες και η μακροπρόθεσμη πορεία της Κύπρου, δεν μπορεί παρά να συνάδει ακριβώς με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

- Έχει καθορισθεί ως ημερομηνία ένταξης του πρώτου κύματος διεύρυνσης, το 2003. Θεωρείτε την ημερομηνία αυτή ως κλειδί για τη λύση του Κυπριακού, εάν δεν επιλυθεί μέχρι τότε;

- Δύσκολο να το πω. Μακάρι να λυθεί μέχρι τότε. Μπορεί, όμως, να υπάρξει ένας συνδυασμός. Ωστόσο είναι νωρίς να θέσουμε κάποια σενάρια επ’ αυτού, όταν είμαστε σε μιαν αρχική φάση των συνομιλιών στα Ηνωμένα Έθνη. Με μικρά, μηδαμινά έως τώρα αποτελέσματα. Χωρίς να λέμε, όμως, τελείως απαισιόδοξα. Υπάρχει, όμως, μια συνέχεια. Θα γίνει δεύτερος γύρος. Βεβαίως είναι νωρίς για συμπεράσματα.

- Ο πρώτος γύρος των εκ του σύνεγγυς συνομιλιών στο Ελσίνκι συνδέθηκε με τη σύνοδο του Ελσίνκι...

- Αυτό είναι αλήθεια. Το αποτέλεσμα, όμως, του Ελσίνκι έχει ενδυναμώσει και έχει δημιουργήσει, όπως ανέλυσα και προηγουμένως, μια δυναμική που δεν μπορεί να παραγνωρίσει κανείς. Ούτε ο κ. Ντενκτάς.

- Ο οποίος, όμως, επιμένει στις θέσεις του.

- Νομίζω ότι θα ήταν λάθος να βγάλουμε συμπεράσματα από μια δήλωση σήμερα του κ. Ντενκτάς, εάν δεν αφήσουμε αυτή τη δυναμική να λειτουργήσει. Για να δούμε εάν θα υπάρξουν αλλαγές στις προσεγγίσεις.

- Εντός Ιανουαρίου θα επισκεφθείτε την Άγκυρα για να συζητήσετε θέματα κοινού συμφέροντος, ήσσονος σημασίας. Θα εγερθεί στις συζητήσεις και το Κυπριακό ή θα το αποφύγετε;

- Κατά καιρούς το εγείρουμε, όπως έκανε και ο Πρωθυπουργός στη συνάντηση που είχε με τον κ. Ετζεβίτ στην Κωνσταντινούπολη. Στο επίπεδό μας δεν είμαστε εμείς που θα διαπραγματευθούμε την επίλυση του προβλήματος. Είναι ένα διεθνές πρόβλημα. Βεβαίως το εγείρουμε. Αποτελεί το βασικότερο πρόβλημα στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας. Υπό αυτή την έννοια το θέτουμε, έστω κι αν είναι για να ενημερώσουμε ο ένας τον άλλο για τις θέσεις του σε σχέση με εξελίξεις, όπως τώρα με τη Νέα Υόρκη. Διαπραγμάτευση, όμως, δεν γίνεται μεταξύ μας.

- Μέχρι τώρα η θέση ήταν πως για την ομαλοποίηση των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας, εμπόδιο είναι η μη επίλυση του Κυπριακού. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως ένα «δόγμα» της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Τώρα δοκιμάζεται ένα νέο «δόγμα», όπου μέσα από την ομαλοποίηση των σχέσεων θα υπάρξουν θετικές επιδράσεις και στο Κυπριακό; Αναθεωρείτε το «δόγμα»;

- Δεν μου αρέσει η λέξη «δόγμα».

- Πάγια θέση...

- Και είναι πάγια θέση ότι δεν μπορούν να αποκατασταθούν πλήρως οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας εάν δεν λυθεί το Κυπριακό. Αυτό που επιχειρούμε είναι να αναδείξουμε μια προοπτική κοινών συμφερόντων που θεωρούμε ότι συμφέρει και τις δυο χώρες. Και ότι αυτό το συμφέρον μάς οδηγεί νομοτελειακά σε μια λύση του Κυπριακού. Εάν, βεβαίως, θεωρούν πως δεν είναι προς το συμφέρον τους να υπάρξει μια πιο ουσιαστική συνεργασία Ελλάδας και Τουρκίας. Και εάν θεωρούν πως το συμφέρον τους είναι η διατήρηση της κατάστασης στην Κύπρο, τότε θα φανεί πως οι προσπάθειες μας δεν έχουν κάποιο μέλλον. Αλλά, όπως έχω πει, υπάρχει μια νέα δυναμική, που δεν είναι θέμα ελληνοτουρκικό. Υπάρχει και μια δυναμική που αφορά και την ευρωτουρκική σχέση. Και στην οποία το Κυπριακό φαντάζει ως σημαντικό πρόβλημα.

- Αυτή η δυναμική θα έχει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα σε σχέση με το Κυπριακό. Δύσκολα αλλάζει η Τουρκία.

- Δεν θα θέσω ημερομηνίες στο πότε μπορεί ή δεν μπορεί να αλλάξει η Τουρκία. Κι αν μπορεί να αλλάξει. Όλο αυτό είναι ένα στοίχημα.

Εμείς κάνουμε, μερικές φορές, την εξής ανάλυση η οποία μας αυτοκαταργεί: Η Τουρκία δεν μπορεί να αλλάξει. Επειδή δεν μπορεί αλλάξει δεν έχει νόημα να προσπαθήσουμε. Οπότε εμμένουμε στις θέσεις μας και στις καταγγελίες.

Είναι πιο ευχάριστη θέση. Μπορεί να είμαι έτσι ένας Υπουργός Εξωτερικών με την άνεσή μου, να πίνω το καφεδάκι μου και να λέγω τα πιο ευχάριστα πράγματα για τον ελληνικό λαό και τον ελληνισμό της Κύπρου. Νομίζω ότι στόχος μας είναι να αλλάξουμε τα πράγματα. Όσο κι αν είναι δύσκολα. Ή έστω, να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Και δεν είμαι από αυτούς που θεωρώ πως υπάρχει ένα θέσπατο, ότι τα πράγματα δεν αλλάζουν στην κοινωνία. Κάποιοι έλεγαν πως δεν μπορούσε ν’ αλλάξουν τα πράγματα στη Σοβιετική Ένωση. Ποιος θα φανταζόταν αυτές τις μεγάλες αλλαγές στην ΕΣΣΔ. Δεν λέγω ότι θα είναι του ιδίου τύπου οι αλλαγές, αλλά εν πάση περιπτώσει οι κοινωνίες αλλάζουν. Επειδή, λοιπόν, οι κοινωνίες αλλάζουν, πρέπει να είναι απαίτηση να αξιοποιήσουμε κάθε ευκαιρία για να συμβάλουμε σε μια πιο θετική αλλαγή. Όπως ο ελληνικός λαός το απαίτησε, το έδειξε αυθόρμητα με τους σεισμούς.

Δεν ήταν μόνο μια ανθρωπιστική διάθεση να ζήσουμε ειρηνικά. Παρόμοιο μήνυμα έστειλε και ο τουρκικός λαός. Το μήνυμα λοιπόν είναι ότι θα πρέπει να κάνουμε την προσπάθεια.

Πόσο εύκολο μπορεί να είναι αυτό; Θα το πετύχουμε; Εάν θα σκοντάψουμε στις δυσκολίες, αυτό είναι προς μελέτη. Αλλά, εάν πούμε μοιρολατρικά ότι είναι δύσκολο, ούτε τη μελέτη θα κάνουμε, ούτε την προσπάθεια θα κάνουμε. Και δεν θα αποδείξουμε τη μία ή την άλλη θεωρία. Οι τελευταίοι μήνες έχουν αποδείξει ότι έστω και λίγο μπορούμε να κινήσουμε τα πράγματα.

Να μην είμαστε μοιρολάτρες της ιστορίας, αλλά μπροστάρηδες στη διαμόρφωση μιας ιστορίας για το αύριο της τύχης των λαών μας. Αυτό θέλει να κάνει η Ελλάδα, αυτό μπορεί να κάνει ο ελληνισμός και έτσι θα αναδειχθεί ως ηγέτιδα δύναμη για τη σταθερότητα και τη δημοκρατία στην περιοχή. Ασχέτως αποτελεσμάτων.

- Θεωρείτε πως το πρώτο στοίχημα για την Ελλάδα κερδήθηκε στο Ελσίνκι;

- Θα ‘λεγα ναι. Αλλά υπάρχει και εκεί μια λανθασμένη λογική στην πολιτική μας αντίληψη. Και είναι αρκετά βαλκανική, δυστυχώς, αυτή η λογική. Ότι εάν κερδίσει o ένας, χάνει ο άλλος. Η λογική σ’ αυτή τη διαπραγμάτευση είναι να κάνουμε όλοι ένα βήμα μπροστά. Και η Ελλάδα και η Τουρκία και ειδικότερα η Κύπρος. Κι αυτό νομίζω το πετύχαμε. Το καινούργιο, όμως, βήμα μας έχει βάλει σε μια κινητικότητα, όπου αυτό το ποδήλατο, όπως θα το χαρακτήριζα, που ήδη προχώρησε πρέπει να συνεχίσει το πετάλιο για να έχουμε αποτελέσματα. Δημιουργήθηκε μια δυναμική που πρέπει να αξιοποιηθεί.

Δεν υπάρχει η λογική ότι κέρδισε ο ένας, άρα έχασε ο άλλος. Έχει μπει ένα νέο πλαίσιο, διαφορετικό, με νέες προκλήσεις, νέες δυνατότητες, που εάν ανταποκριθούμε ενδεχομένως θα υπάρξει μια διαφορετική εξέλιξη.

Να πω απλά για την Τουρκία τα εξής: Σήμερα η σχέση μεταξύ των δυο χωρών δεν είναι μόνο αυτή που γνωρίζαμε μέχρι χθες, αλλά και μια σχέση που έχει συμφέρον η Ελλάδα να βοηθήσει τον εξευρωπαϊσμό της Τουρκίας με συγκεκριμένες κινήσεις. Δεν θέλουμε εμείς μια δημοκρατική Τουρκία; Δεν θέλουμε μια Τουρκία να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα; Δεν θέλουμε εμείς μια Τουρκία ειρηνική, πλουραλιστική; Έχουμε λοιπόν εμείς κάθε συμφέρον να συμβάλουμε προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι ένας αναπροσανατολισμός, όχι από τους στόχους μας, αλλά από τη νέα δυνατότητα και ευκαιρία που μας δίνεται. Μέσα από τα εργαλεία που προσφέρονται από την ευρωπαϊκή προοπτική.
 

«Το 2000 θα είναι 48 χρόνων...»

Ο Γιώργος Παπανδρέου επένδυσε πολλά στη διαδικασία του Ελσίνκι. Τους τελευταίους μήνες βρέθηκε πολλές φορές στο στόχαστρο. Ο ίδιος σήμερα αισθάνεται δικαιωμένος.

- Στο Ελσίνκι, όπως έχει γραφεί παίζατε την πολιτική σας καριέρα. Συγκρατώ έναν τίτλο αθηναϊκής εφημερίδας, μετά τη σύνοδο ότι «ο Γιώργος Παπανδρέου το 2000 θα είναι 48 χρόνων». Κι αυτό βέβαια δεν παρέπεμπε στη ληξιαρχική πράξη γέννησης, αλλά σε πολιτικούς ορίζοντες.

- Νομίζω ότι έχω ακόμη κάποια χρόνια προσφοράς στο χώρο της πολιτικής. Χαρά μου είναι η προσφορά. Χαίρομαι πού τώρα στην έναρξη αυτής της νέας χιλιετίας και στο τέλος της προηγούμενης, έχουμε δώσει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα για την περιοχή και την ανάδειξη της Ελλάδας σε μιαν ευρωπαϊκή δύναμη που θα βοηθήσει και οδηγήσει τους γειτονικούς λαούς στη δική τους ευρωπαϊκή πορεία.