Ρήγας Βελεστινλής
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΟΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΝ
  Το "Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον" ιδρύθηκε το 1809 στο Παρίσι από το Θεσσαλονικιό λόγιο και διπλωματικό εκπρόσωπο του ηγεμόνα της Βλαχίας Καλλιμάχη, Γρηγόριο Ζαλύκη. Ας επιχειρήσουμε να φαντασθούμε λίγο το κλίμα όπου ανδρώθηκε η εθνικοαπελευθερωτική και εκπολιτιστική αυτή οργάνωση του παροικιακού Ελληνισμού.

Το Παρίσι του 1809, χωρίς να είναι βέβαια η φλογερή πόλη απ' όπου στο άμεσο παρελθόν εκπορεύονταν τα εκρηκτικά συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης σ' όλη την οικουμένη, εξακολουθούσε ωστόσο ν' αποτελεί το κέντρο της πολιτικής δραστηριότητας της Ευρώπης. Το 1809 συμπίπτει με το ζενίθ της αυτοκρατορικής αίγλης του Ναπολέοντα. Ολόκληρη η φεουδαρχική Ευρώπη βρισκόταν γονατισμένη στα πόδια του και οι Νπολεόντειοι αετοί δοκιμάζουν τα φτερά τους για την τελική εξόρμηση. Είναι λοιπόν φυσικό να υπάρχουν αυτή την εποχή πολιτικοί κύκλοι μέσα στους υπόδουλους λαούς που να στρέφουν προς το Ναπολέοντα τα βλέμματά τους και τις ελπίδες τους. Αλλά και ο ίδιος ούτε μια στιγμή δεν έπαψε να τις καλλιεργεί από την πλευρά του. Όχι μόνο ανέχτηκε αλλά και ενθάρρυνε τον εταιρισμό (τις μυστικές πολιτικές οργανώσεις των ξένων στο Παρίσι) με την πρόθεση να δημιουργεί διαρκώς γύρω στην πολιτική του σύμμαχες δυνάμεις, που σε μια δεδομένη στιγμή θα ήταν εύκολο και δυνατό να χρησιμοποιηθούν σύμφωνα με τα πολιτικά του σχέδια σε κάθε γωνιά της Ευρώπης.

Το "Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον" δεν ήταν, λοιπόν, έξω από τα επεκτατικά σχέδια του Ναπολέοντα, παρά την εφεκτική του στάση απέναντι στην Τουρκία τη συγκεκριμένη εκείνη πολιτική στιγμή. Η ίδρυσή του και η δραστηριότητά του διευκόλυνε την ύπαρξη ενός "ελληνικού ζητήματος", που δεν ήταν διόλου απίθανο να χρησιμοποιηθεί κάποτε σαν επικουρικό επιχείρημα μιας μεσογειακής πολιτικής σε βάρος της Τουρκίας.

Ο κύριος μοχλός της οργάνωσης, ο Γρηγόρης Ζαλύκης, δεν ήταν φυσικά καμωμένος από την ορμητική και επαναστατική στόφα του Ρήγα, ούτε άγγιζε καν την οργανωτική του ιδιοφυΐα. Ήταν ένας λόγιος και διπλωμάτης με χαμηλό πολιτικό ανάστημα, πρόθυμος να εξυπηρετήσει την πατρίδα του, εξασφαλίζοντας, από τα παρασκήνια, τη συμπαράσταση της γαλλικής πολιτικής.

Με βάση το πολιτικό αυτό προσχέδιο δούλεψε ο Ζαλύκης. Για τον εαυτό του κράτησε τη γραμματεία της οργάνωσης και πρόσφερε την προεδρία στο Γάλλο ευγενή Αύγουστο - Γαβριήλ Σουαζέλ - Γκουφιέ (1752-1817), γνωστό λόγιο και φιλέλληνα της εποχής, που προερχόταν από το παλιό καθεστώς των Βουρβώνων και των Καπέτων. Άλλοτε πρεσβευτής της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη, είχε φήμη ανθρώπου που εξυπηρέτησε από τη θέση του το ελληνικό στοιχείο και ασχολήθηκε με τον ελληνικό πολιτισμό στα αρχαιολογικά ταξίδια του στην Ελλάδα. Ταμίας της οργάνωσης αναδείχτηκε ο Έλληνας έμπορος του Παρισιού Στέφανος Χατζημόσχος και μέλη της διοίκησης οι Δημήτρης Κομνηνός - Υψηλάντης, πρίγκηπας Φαναριώτης και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, νέος σπουδαστής, ο κατοπινός αγωνιστής της "Φιλικής Εταιρίας" και μέλος της ιδρυτικής τριάδας της στην Οδησσό.

Όπως σημειώσαμε, οι σκοποί του "Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου" ήταν καμουφλαρισμένοι κάτω από ένα μορφωτικό πρόγραμμα μελέτης τους αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, ενώ παράλληλα ανάμεσα στους μακροπρόθεσμους σκοπούς του έβαζε την παροχή υποτροφιών σε Έλληνες σπουδαστές στο Παρίσι, με χρήματα που θα μαζεύονταν από τις εισφορές των μελών. Ήταν ο νόμιμος κλάδος της δραστηριότητάς του. Γιατί κάτω από το μορφωτικό αυτό πρόγραμμα κρύβονταν οι αληθινές επιδιώξεις της οργάνωσης, που ήταν:

  • Να επηρεαστεί το περιβάλλον του Γάλλου αυτοκράτορα ώστε να πεισθεί και να δράσει ένοπλα κατά της Τουρκίας απελευθερώνοντας την Ελλάδα με τη δύναμη των γαλλικών όπλων.
  • Να στρατολογηθούν Έλληνες και ξένοι και να σχηματισθεί μια λεγεώνα, που θα κατέβαινε την κατάλληλη στιγμή στην Ελλάδα και θα πολεμούσε στο πλευρό των επαναστατημένων Ελλήνων. Και
  • Να συγκεντρωθούν χρήματα και όπλα που θα προωθούνταν στην Ελλάδα όταν θα έφτανε η ώρα της ένοπλης δράσης.
Για την λειτουργία του παράνομου κλάδου της η οργάνωση κινήθηκε αρκετά δραστήρια μέσα στα πλαίσια των συνωμοτικών κανόνων, όπως εφαρμόζονταν από τις άλλες παρόμοιες εταιρίες των Καρμπονάρων και των Μασσόνων, που δρούσαν μυστικά στο Παρίσι την ίδια εποχή, και δούλευαν για την εθνικοαπελευθερωτική και εθνικοενωτική εξέγερση στην Ιταλία, την Πορτογαλία, τη Νεάπολη και αλλού. Τα μέλη του "Ε.Ξ." δεσμεύονταν με όρκο και αναγνωρίζονταν μεταξύ τους από το χρυσό δακτυλίδι που φορούσαν με σκαλισμένα τα αρχικά Φ.Ε.Δ.Α. (= Φιλικός Ελληνικός Δεσμός Άλυτος). Ανάμεσα στις σημαντικές υπηρεσίες που πρόσφερε στο ένοπλο κίνημα της ελληνικής κλεφτουριάς ήταν η αποστολή 40.000 τουφεκιών στους ορεινούς πληθυσμούς του Μοριά, της Ηπείρου και της Μακεδονίας.

Μέγας Ναπολέων Η οργανωτική δράση του "Ε.Ξ." κράτησε όσο ο Ναπολέων βρισκόταν στην εξουσία. Μετά την πρώτη πτώση του άρχισε να μαραζώνει μέσα στο κλίμα της άγριας τρομοκρατίας που είχε εξαπολυθεί στην Ευρώπη εναντίον των μυστικών εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων από τις δυνάμεις που συγκρότησαν αργότερα (1815) την "Ιερή Συμμαχία". Σιγά-σιγά εκφυλίστηκε σαν οργανωτική μονάδα και, εντελώς ακινητοποιημένο πια, μετέφερε την έδρα του από το Παρίσι στη Μόσχα, όπου το κλίμα ήταν πιο κατάλληλο. Η ρωσική μεγαλούπολη είχε γίνει επίκεντρο τότε των σχεδίων των Ελλήνων, λόγω της αίγλης που είχε αποκτήσει η Ρωσία στα μάτια τους με τους ρωσοτουρκικούς πολέμους. Αλλά και εκεί δεν μπόρεσε να πάρει απάνω του. Η πολιτική πυξίδα έδειχνε την οριστική μετατόπιση του Ελληνικού ζητήματος στο εσωτερικό της Ελλάδας, στις ίδιες τις δυνάμεις των σκλάβων. Και το νέο τούτο προσανατολισμό, συνδυάζοντάς το με το ευνοϊκό ρωσικό κλίμα, ήρθε να εκμεταλλευθεί το 1814 η "Φιλική Εταιρία".

 
Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων