Ρήγας Βελεστινλής
ΦΙΛΟΜΟΥΣΟΣ ΕΤΑΙΡΙΑ
  Το ενδιαφέρον της Ρωσίας για τα ελληνικά πράγματα αναζωπυρώθηκε γύρω στα 1813, όταν η Ναπολεόντεια περιπέτεια φαινόταν να εκλείπει σαν απειλή για την ανατολή. Το χρόνο εκείνο η Αγγλία κατάφερε να ιδρύσει μια οργάνωση προώθησης των σχεδίων της στην Ελλάδα με έδρα την Αθήνα και μέλη της διοίκησης της αφοσιωμένους ανθρώπους των Βρετανών.

Η Ρωσία όμως κινήθηκε δραστήρια και μέσω των Ελλήνων που είχαν δεσμούς με την πολιτική της, όπως ο Άνθιμος Γαζής και ο Ι. Καποδίστριας, κατόρθωσε να ρυμουλκήσει την όλη υπόθεση προς όφελός της. Η οργάνωση ονομαζόταν "Φιλόμουσος Εταιρία" και μέσα σε μια διετία, ως το 1815 ελέγχονταν οριστικά από τους ρωσόφιλους Έλληνες, υπό την πολιτική και οικονομική προστασία του τσάρου. Ωστόσο στις γραμμές της δεν προσήλθαν οι μάζες γιατί το πρόγραμμά της, μορφωτικό και διπλωματικό, δεν ανταποκρινόταν στα αιτήματα δράσης του λαού. Και η όλη υπόθεση περιορίστηκε στην κινητοποίηση δύο εκατοντάδων περίπου μελών της, συντηρητικών αντιλήψεων λογίων, εμπόρων και διπλωματών καθώς και σε ένα καταχθόνιο παιχνίδι εναντίον της αυστριακής κατασκοπείας, όπως αποδεικνύουν τα έγγραφα που δημοσίευσε το 1956 ο Π. Ενεπεκίδης.

Η προβολή πλέον των μαζών σαν κινητήριας δύναμης της ιστορίας αχρήστευε τη "Φιλόμουσο Εταιρία". Χρειάζονταν νέα δυναμικά οργανωτικά σχήματα με συμμετοχή του λαού. Η ώρα της "Φιλικής Εταιρίας" είχε σημάνει.

 
Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων