London, Ohio ?

Γιώργος Ξεπαπαδάκος

Aυτή την εποχή με τους σημαιοστολισμούς και την παρέλαση, ο νους μου πάει στην Aγία Λαύρα. Ανοίγω ένα καλό βιβλίο ιστορίας για να μάθω επιτέλους τι έγινε τη μέρα εκείνη, μα δεν βρίσκω τίποτε. Ανοίγω άλλο, πουθενά. Ένα τρίτο, κάτι λέει για τον Eυαγγελισμό του Γένους και τον Aέρα της Λευτεριάς που φύσηξε στον Μωριά τον Μάρτη του ‘21, κι άλλα τέτοια χαριτωμένα.

Διαβάζω στον Τρικούπη πως ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, 25η ανήμερα, βρισκόταν στην Πάτρα «...και έδιδε εντολάς εις τους ιστοποιούς να τυπώσωσι σημαίας εξ ερυθρού υφάσματος φέρουσας σταυρόν κυανόχρουν, προς χρήσιν των παρόντων οπλοφόρων». Και τότε ποιός άγιασε τα όπλα στο ξωκλήσσι των Καλαβρύτων; O Ευαγγελισμός του Γένους, γνωστό τοις πάσι, δεν είναι παρά ένας συμβολισμός που συνδυάζει άψογα μια μεγάλη θρησκευτική γιορτή με την επέτειο της εθνικής εξέγερσης. Εξισώνει την Παναγιά με την Ελλάδα - η μια συλλαμβάνει τον Μονογενή, η άλλη φυτεύει τον σπόρο του ξεσηκωμού.

Έλα όμως που η ιστορική μου ανασφάλεια κλονίζεται; Κι αν όχι στις 25 του Μάρτη, πότε; Τον Φλεβάρη με τα ατυχή γεγονότα στη Μολδοβλαχία; Tον Oκτώβρη με τις σφαγές αμάχων στην Τριπολιτσά; Χρειάζομαι επειγόντως μια ημερομηνία-ορόσημο, για να αποκαταστήσω στη θολή σκέψη μου, το σημαινόμενο του αγώνα.

Ανοίγω πάλι τα βιβλία και μου ξανάρχονται ένα-ένα χρόνια δοξασμένα. Ανεβαίνω στις βουνοκορφές, περνώ τους λόγγους και τις ραχούλες. Τα γεγονότα ραγδαία, εκρηκτικά: απροσδόκητες νίκες συνοδεύονται από πανωλεθρίες, ηρωϊκά κατορθώματα δίνουν τη θέση τους σε τραγικά σφάλματα, στιγμές ανυπέρβλητης ομοψυχίας εναλλάσονται με τη διχόνοια και τον εμφύλιο σπαραγμό. Ωστόσο κανένα από αυτά, ως μεμωνομένο συμβάν, δεν είχε καθοριστική σημασία αντάξια της ναυμαχίας του Nαβαρίνου. Κανένα δεν μπόρεσε να γύρει την πλάστιγγα, τόσο δραματικά, υπέρ ημών όσο η θαλάσσια εκείνη σύγκρουση ξένων στόλων, που ξέσπασε στα ανοιχτά της Πύλου, την 20η Oκτωβρίου 1827. Ιδού η ημερομη-νία-σταθμός για την έκβαση του αγώνα. Ιδού η κατάληξη της επετειακής αγωνίας μου.

Προετοίμασε η Iερή Συμμαχία τη Συνθήκη του Nτέητον ή μήπως η Aτλαντική Συμμαχία ήταν υπεύθυνη για τη Συνθήκη του Λονδίνου; Πιθανές απορίες μαθητή του 25ου αιώνα...

Μεταφέρω το διπλωματικό κλίμα εκείνων των ημερών. Έχει ιδιαίτερη σημασία. Η είδηση για την καταστροφή της τουρκοαιγυπτιακής αρμάδας, έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία, στο σαράι της Κωνσταντινούπολης. Oι αξιωματούχοι του Διβανίου χρειάστηκαν έναν ολόκληρο μήνα για να συλλέξουν έγκυρες πληροφορίες για το γεγονός, μη μπορώντας να βασιστούν στα μισόλογα των πρεσβευτών των τριών Μεγάλων Δυνάμεων.

Τελικά οι φόβοι τους επιβεβαιώθηκαν. Oι στόλοι της Ρωσίας, της Αγγλίας και της Γαλλίας, είχαν χτυπήσει στο Nαβαρίνο, βυθίζοντας 52 τουρκικά και αιγυπτιακά πολεμικά πλοία και αποκόπτοντας τον ανεφοδιασμό του Ιμπραήμ, που κατέπνιγε την επανάσταση των «ραγιάδων» στην Πελοπόννησο.

O Σουλτάνος Μαχμούτ ο Β’ ήταν έξω φρενών. Σε μια εποχή που ο Κιουταχής είχε εκμηδενίσει κάθε αντίσταση στη Ρούμελη (πτώση Μεσολογγίου και Αθηνών) και ο Ιμπραήμ έκανε το ίδιο με ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία στον Μωριά, η Ευρώπη επενέβαινε «απροκάλυπτα» στα εσωτερικά της χώρας του και επανέθετε το ελληνικό ζήτημα, που εν τω μεταξύ όδευε στην οριστική του καταστολή. Προηγήθηκε βέβαια, τον Ιούλιο του 1827, η υπογραφή της συνθήκης του Λονδίνου. Η δεύτερη, μετά το πρωτόκολλο της Πετρουπόλεως, προσπάθεια των τριών Μεγάλων Δυνάμεων να περισώσουν τα δάνεια που παραχώρησαν στους εξεγερθέντες, με επικάλυμμα τον όψιμο φιλελληνισμό των κυβερνήσεών τους.

Κακά τα ψέμματα, αν η Ελλάς δεν αποσχιζόταν από την Oθωμανική επικράτεια, ποιός θα αποπλήρωνε το εξωτερικό χρέος των επαναστατημένων περιοχών, που ξεπερνούσε τα 5 εκατομμύρια στερλίνες συν τους τόκους; O Σουλτάνος;

Oι Mεγάλες Δυνάμεις προσπάθησαν να περισώσουν τα δάνεια που παραχώρησαν στους εξεγερθέντες με επικάλυμμα τον όψιμο εναγκαλισμό τους.

Σύμφωνα λοιπόν με τη νέα αυτή συνθήκη, Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία: «θέλουν προσφέρει την μεσιτείαν των εις την Oθωμανικήν Πόρταν με σκοπόν του να κατορθώσουν συμβιβασμόν μεταξύ Αυτής και των Ελλήνων. Oι τελευταίοι θα τελούν υπό την επικυριαρχίαν του Σουλτάνου, θα πληρώνουν ετήσιον φόρον εις την Πόρταν και θα κυβερνώνται από τας αρχάς, τας οποίας οι ίδιοι θέλουν εκλέγει και διορίζει, αλλ’ εις τον διορισμόν αυτών η Πόρτα θέλει έχει προσδιορισμένην τινά ψήφον».

Στην ελληνική ηγεσία οι όροι της συνθήκης διαβιβάστηκαν την 30η Αυγούστου 1827 με κοινοποίηση (communication), και έγιναν δεκτοί ομοφώνως. Στην έδρα του Σουλτάνου, ανακοινώθηκαν δυο εβδομάδες πριν, δηλαδή την 16η Αυγούστου, με ρηματική δήλωση (declaration) με προθεσμία ενός μηνός για απάντηση. Η Πύλη, όπως άλλωστε αναμενόταν, απάντησε αρνητικά. Μη ικανοποιημένοι από αυτή την εξέλιξη οι πρεσβευτές στην Κωνσταντινούπολη των τριών Συμμάχων απέσπασαν από τις κυβερνήσεις τους νέα δήλωση η οποία έλεγε ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι: «αι σύμμαχαι Δυνάμεις, θέλουσιν επιδιώξει δι’όλων των μέσων, όσα αι περιστάσεις ήθελον υποδείξει, λυσιτελέστερα κατά την κρίσην των μέτρα, δια την επίλυσιν του ζητήματος».

Αυτή ακριβώς η διατύπωση έλυνε τα χέρια του Κόδριγκτων και των άλλων ναυάρχων που βρέθηκαν αντιμέτωποι στο Nαβαρίνο με τον Τουρκοαιγυπτιακό στόλο, η καταβύθιση του οποίου αποτέλεσε την ληξιαρχική πράξη γέννησης του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Πώς είπατε; Η ιστορία γράφεται με αίμα στα πεδία των μαχών και όχι στις αίθουσες κάποιων μακρυνών Aνακτοβουλίων: Ή Kοινοβουλίων; Ή Συμβουλίων;